Sakızın evrimi...
Bir dahaki sefer ayakkabınıza yapışan o sakıza lanet ederken, tarihin bir parçasının size yapıştığını düşünün.
Temmuz 2007’de Finlandiya’da, üzerinde diş izleri bulunan 5500 yıllık bir sakız bulundu, ama sakız çiğneme ihtiyacımız daha da eski tarihlere dayanıyor. Fin kazısı danışmanlarından Sami Viljanmaa, “Sakız çiğnemenin 10 bin yıldan daha öncelere uzanan bir tarihi var” diyor. Öğrenmemiz gereken, ne kadar daha önceye uzandığı...
AĞIZDAKİ BAĞIMLILIK
İÖ 4000-3500
Sakız, çanak çömlek ve ok başlarının onarımında tutkal olarak kullanıldı. Arkeologlar, Neolitik insanların, ağız enfeksiyonlarını tedavi amaçlı “sakız” çiğneyerek antiseptik özelliklerinden yararlandıklarına inanıyor.
İS 50
Eski Yunanlılar sakız ağacından elde edilen reçineyi (çamsakızı) çiğnedi.
1500’ler
İspanyol kayıtları, Mayaların sapodilla ağacının (Manilkara zapota) besisuyundan yapılan sakızı çiğnediklerini gösteriyor.
POPÜLERLEŞME
1600’ler
Amerikan yerlileri çiğneme alışkanlıklarını Avrupalı sömürgecilerle paylaşıyor.
1848
John Curtis, ilk ticari sakız olan Maine Eyaleti Halis Alaçam Sakızı’nı piyasaya sürüyor.
1860’lar
Meksikalı general Antonio López de Santa Anna Amerika’ya ulaşıyor. O, lastik üretimi için satma umuduyla sapodilla sakızını New York’a getiriyor.
1869
Ohio’lu bir diş hekimi, William Semple, sakız için ilk patenti alıyor.
PEMBE BİR DÜNYA
1891
William Wrigley, Jr., sattığı her kabartma tozu kutusu ile birlikte iki paket sakız veriyor. Sakız hızla popülerleşiyor. Doublemint ikizleri ve Wrigley beyzbol sahası da onu izliyor.
1928
Walter Diemar tesadüfen balonlu sakızın formülünü keşfediyor. Ve elindeki tek gıda boyasını ekliyor: Parlak pembe
1941-45
Askerlere erzak ve yiyecekleri ile birlikte balonlu sakız da dağıtılıyor. Paris’ten Filipinler’e kadar balon şişiren Amerikan güçleri, tutulmasını hızlandırıyor.
SAKIZ HABERLERİ
1950’ler
Şekersiz sakız piyasaya sürülüyor.
1996
Sigarayı bırakmaya yardımcı olan ilk nikotin sakızı Nicorette, tezgâhlarda yerini alıyor.
2004
Singapur, sakıza uyguladığı yasağı hafifletiyor.
2007
Bilim insanları suda çözülen ve kaldırım veya giysilerden kolayca çıkarılabilen sakızı test edip geliştiriyor.
BAŞKALARININ ESKİLERİNİ GİYENİN ŞARKISI
Satın alınmış düşleri, bıkıp fırlattığınızda
Ardınıza bakmayın
Oradayım.
Ayışığında bir öpüşme düşü,
Eskitilmiş bir kadife bluz, sim işlemeli
Ve yenilenen balayı, dantel askılı
Yaramaz işime... ben üşüyorum.
Sıcacık bir şey gereken
Düşlerime.
Yarım bırakılmış çorba,
Geri çevrilmiş biftek ve "ihanet" yabancı bana
İnce topukları yaz takunyalarınızın.
Bana kalın, yıkanmayan dayanıklı
Akrabalar kadar tanıdık bir şey gerek
Rengi de, rengi de olmalı elbet
Yıpranmışlığımı örten.
Dokunduğumda çocukluğumu düşündüren
Gençliğim gibi sırrı açıklanmaz
Kumaşlar satılmaz çarşılarınızda.
Ağrılarıma göre tasarlanmadı giysilerinizin boyu.
Bir korkuyu tanırsınız yalnız.
yaşlanmak ve bırakılmak.
ben de çeşidi var,
Ama bitişmiyor sizinkilerle,
Sevgiden doğuyor çoğu.
Paramın yettiği bu tezgâhta
Satılan eksileriniz
Ellerim değdikçe soluk alıyor
Eksiyen siz misiniz?
Evrensel Kültür, Nisan 1996
